A PRİORİ

A priori : Önsel, teorik/nazarî ve pratik, amelî, deneysel bilgiden önce olan; zıttı a aposteriori; a aposteriori, sonradan elde edilen bilgi demek.

Tanrı bilgisi a priori bilgidir; diğer tüm bilgiler ise a aposterioridir. A aposteriori bilgiler, a priori; a priori bilgiler de a posteriori hâle getirilemez.

Tanrı bilgisi, otantiktir ama bu otantiklik, a posteriori bilgilerle örtülür; kişi a aposteriori bilgilerle o kadar çook meşgul olur ki, o bilgileri “gerçek otantik ve doğru” zanneder ve a priori olan Tanrı bilgisine ulaşamaz.

A aposteriori bilgilerin bir kısmı doğru, bir kısmı yanlıştır; doğru olanlar ilâhî; yanlış olanlar şeytanîdir. İnsan, bu iki bilginin ve bu bilgilerin uzantısı eylemlerin karışımıdır. 

Tanrı, Tanrı’nın Bilgisi, Tanrı’nın Kendisi, bu iki bilginin “dışındadır.” İlahî bilgiler bizi O’na götürürken, şeytanî bilgiler bizi O’ndan uzaklaştırır. Tanrı’nın Kendisinde böyle ikili bir ‘çatışma = dualite’ yoktur; O, Samed’dir, Samed’de diyalektik olmaz; O, “Saf Huzur, Saf Dinginliktir.”

(Çağdaş filozof Slavoj Zizék, İsâ’nın çarmıha gerilmesinden -- Hristiyanlıktan -- ve sosyalist diyalektikten etkilenerek kullandığı ‘Acı çeken Tanrı’ kitabı, bu çatışmayı konu alır, saçmadır.)

Çatışma Tanrı’da değil, insandadır.

İnsandaki çatışma = huzursuzluk, huzur arayışıdır. 

İki zıt kutbun “evliliğinde” huzur olmaz.

İki kötü evlenirse, evlilikleri ‘kötülükteki huzurdur’!, onlar kötülükte anlaşırlar, kötülük yaparak “mutlu” olurlar; kötülükteki mutluluğun sonu acıdır, ıstıraptır.

İki iyi evlenirse, evlilikleri iyilikteki huzurdur, onlar iyilikte anlaşırlar, iyilik yaparak “mutlu” olurlar. İyilikteki mutluluğun sonu ise tarifsiz keyiftir, hitâmuhû misktir.

İyiler için ötede üzüntü, korku, yorgunluk, yılgınlık olmayacaktır; kötüler ise ötede üzüntüden, korkudan, yorgunluktan, yılgınlıktan, acıdan kurtulamayacaktır.

Bu neyin acısı olacaktır?

Her türlü nimetten mahrumiyetin.

Bu nimetler, hem maddî hem manevî, hem somut hem soyut, hem bedenî hem ruhî...

En büyüğü de “Rızâ”.