DÜZEN-LİLİK

Düzen her yerde (olmalı). Biyer düzenli, başka bir yer düzensizse, düzen bozulur.

Düzeni bozan, düzensiz insanlardır.

Düzeni nasıl anlatabilirim, bilmiyorum ama bu konuda geometri bana yardımcı olabilir sanırım.

Geometrik şekillerin düzenli olanına kare, dikdörtgen, üçgen, ... denir; düzensiz olanlarına da yamuk. Geometrik şekillerdeki düzeni, açılar ve kenar uzunlukları belirler. Bir beşgenin beş kenarı da aynı uzunlukta ise, o beşgen düzenli bir beşgendir, bu durum beşgenin beş açısını da düzenli ve aynı yapar.

Tek tek düzenli olduğunu söylediğimiz geometrik şekiller kendi içinde düzenlidir ama hepsini bir araya getirdiğimizde hepsi düzenli görünmez. Bir üçgene uçlarından bakmakla, kenarlarından bakmak aynı değildir ama daireye nereden (hangi yönden/açıdan) bakarsak bakalım durum değişmez.

İnsanlar da böyledir. Herkes kendini düzenli bilir/görür ama toplum içine çıktığında kimi yamuk görünür ya da kiminin yamukluğu görünür. Yamukluklar, toplumsal ilişkilerde (kızgınlıkta, dargınlıkta, yorgunlukta vs.) ortaya çıkar.

Efendimiz, ‘birini tanımak istiyorsanız onunla ya yolculuk ya alış-veriş ya da komşuluk edin.’ buyurmuş; o kişi bu hâllerde de aynı (görünür) ise düzgün/düzenli biridir.

Toplum içinde de insanlar, üçgen, kare, dikdörtgen, çember, daire gibi görünür, kendilerini öyle gösterir ya da biz onları öyle görürüz; biaçıdan bu, bizim onlara nereden (hangi açıdan) baktığımızla, onların bize hangi yanlarını gösterdikleri ile ilgilidir.

Bir önceki Siste Görmek yazımda, görmenin gören, görülen ve ortamla ilgili olduğunu söylemiştim; bu yazı binebze, göreni ve görüneni ele alıyor. Gören, gördüğüne nereden (hangi açıdan/açıyla) bakıyor; görülen, görene hangi yüzünü gösteriyor?...

Görülen ve gören düzenli ise (üçgen ve kare gibi ‘köşeli’ değil, çember gibi de içi boş değil, daire ya da küre gibi ise), gören de doğru görür, görülen de kendini doğru gösterir. 

Gören, geniş açılı görebiliyorsa, gördüğündeki yamuklukları da düzenlilikleri de görebilir; görüş açısı darsa, görmek istediğini görür.

Düzenlilik, sadece dış dünyadaki (eşyaları, evi, üstü-başı) düzenli tutmak değil; iç dünyamızı da düzenli tutmaktır. Bu düzeni sağlayan dindir, Allah’a itaattir, kulluktur.