KONUŞMA ve NİYET

Konuşmanın düzeyini niyet belirler. Tek taraflı konuşmaya, tek kişinin konuşmasına monolog; karşılıklı konuşmaya diyalog denir. Bu iki kavram Fransızcadan alınma tiyatro terimleridir. Aslında konuşma, muhatap konuşsun ya da konuşmasın (dinliyor/lar/sa) en az iki veya ikiden çok kişi arasında olur. 

Konuşmada, konuşanın (ve dinleyenlerin) niyeti saf ve temiz olmalı.

Niyet bozulursa konuşma münakaşaya (tartışmaya) döner.

Münakaşanın (tartışmanın) bir çok türü/çeşidi vardır. Basitten zora :

Mukavele : Hem kavilleşme = sözleşme hem söz alıp-verme = sözle atışma.

Muhakeme : Hükümde (kararda) anlaşma için tartışma. Haklıyı-haksızı bulmak için hakeme başvurma.

Münazara : Karşılıklı olarak düşünceleri öğrenmek için tartışma. Meseleye ikili ve çoklu bakış.

Mübâhase : Kişileri (kişilerin görüşlerini) değil bir bahsi/konuyu konuşma, tartışma/k; elbet o bahis konuşulurken kişi, kendi görüşünü söyleyecektir ama mübahasede vurgu kişiye değil bahise/konuyadır.

İhticâc da tartışma, görüşme, konuşmadır; ihticâcın kökü hâcce, hacc. Hacc, ümmetin evrensel ölçekte meseleleri tartışması ve çözüm/çare aramasıdır. İhticâcda protesto/karşı çıkma da, kabul de, özür de vardır; amaç : (Allah için) yanlıştan vazgeçme, doğruda ısrar etmedir.

Muhavere : Ne dediğini bilmeden tartışma. 

Meranet : Mirâe = kuşku/şüphe’den. Sonuç alma ve doğruyu bulma amaçlı değil sırf tartışmayı bilme/öğrenme amaçlı temrin/alıştırmadır; tartışmaya alışma amaçlı konuşmadır; antik Yunan’da sofistlerin yaptığı şey.

Münâzaa : Kavga amaçlı tartışma. Ağız kavgası.

Niyet bozulursa konuşmadan beklenen amaçtan (= hakikatin ortaya konulması ve rızaya dayalı iknâdan) sapılır; konuşma, “yönlendirmeye = manipülasyona” ve “kavgaya/nizâya” döner/dönüşür.

Ameller niyetlere göredir; konuşma da bir ameldir; ameli, sâlihe ve gayr-i sâlihe dönüştüren de niyettir.