BELEŞ/ÇİLİK

Eski dilde meccânen, yeni dilde karşılıksız, emek vermeden elde edilen.

Beleşten türeyen biçok kelime var : Beleşçi. Beleşçilik. Beleşe konan. Beleşe getirmek. Beleş, argo bir kelime; aslı, bilâ şey, bişey vermeden elde edilen demek. Bi, harf-i cer; lâ, olumsuzluk eki; şey, şey. Beleşçi, otlakçı, bedavacı. Beleşçilik, otlakçılığı huy hâline getirme. Beleşe konan, bişeyi emek vermeden elde eden. Beleşe getirmek, sahip olduğu şeye bedavadan/emeksiz sahip olmak.

Biliyorsunuz ki beleşçilik, iyi bişey değil. Beleşçiyi beleşçi yapan, bibakıma ona o şeyi bedava vermeyi alışkanlık hâline getirendir. Veren, beleşçiye verdiği şeyi kesince, beleşçi “hoplar” ve verene düşman olur. 

Beleş verme, gerçekten çalışamayacak kadar muhtaç olana verilir ve verileni çalışmaya alıştırmak için yapılırsa iyi bişeydir ama beleşçi, ‘ihtiyacım olan şey, nasıl olsa birileri tarafından bana veriliyor = o şeyi bedavadan, bişey vermeden elde ediyorum, çalışmama gerek yok’ demeye başlarsa, kişi tembelliğe alış(tırıl)mış olur, o kişiye iyilik yapacağım denirken kötülük yapılmış, en önemlisi de verilen şey israf edilmiş olur. Çünkü veren, verdiği şeyi belli bir emekle kazanır, o emek gerçekten ihtiyacı olana verilmemiş, hebâ edilmiş olur. Bunu, veren çoğu zaman bilemez; önemli olan, o şeyi beleşe alanın ‘artık benim bu şeye ihtiyacım yok, sen bunu biihtiyacı olana ver’ demesidir; veren, “balık bilmezse, Hâlık bilir” mantığıyla vermeye devam ede(bili)r.

Alanın imkânı ve vicdan varsa, hiçbişeyin beleşine konmaz; ihtiyacını kendi emeği ile elde etmeye başlar. ‘Emeksiz yemek olmaz; olsa da tadı olmaz.’ tabiri boşuna söylenmemiş; “alın terine” boşuna kutsal denmemiştir. Ter akıtmadan = emek vermeden elde ettiğimiz şeylerin kıymetini bilemeyiz, bilmiyoruz. Siz, siz olun “bedava sirke baldan tatlıdır.” demeyin, bal bulmak ve bal yemek için emek/gayret sarf edin; o şey, bilgi bile olsa; kendi emeğimizle elde ettiğimiz bilgi, bize bedavadan/beleşten verilen bilgiden çook daha değerli/kıymetli, çook daha etkilidir; bunun yolu da merak etmekten, okumaktan, soru sormaktan ve araştırmaktan geçer.