KUT

Öz-Türkçe bir kelime. Uğur, baht, talih, mutluluk, saadet anlamında, hem dinî hem siyasî bir terim kut. Dinî anlamı, dince kut-sal olanı; siyasî anlamı, töreye karşılık gelen ve devlet (ve Hakan) uygulamalarını kapsar; zıttı kut-sal, kut-lu olmayan, din-dışı, töre-dışı.

Eski İran dini Mazdekîlik’te kut-sal olan, Ahura-Mazda’ya; kutsal olmayan, Ehrimen’e izafe edilirdi. Türkler, orta Asya boyunca  o bölge kültüründen etkilendiklerinden bu terimi onlardan esinlenerek oluşturmuş ve anlamlandırmış olmalılar.

Terimin bugünkü kullanımı mübarekle özdeş gibi görünse de, kaynak/derinlik oraya kadar gider.

Bildiğim kadarıyla İslâm’da kutsal-kutsal olmayan ayrımı ve Mazdekîlik’deki gibi iki ilâh (Tanrı) yoktur; tek ilah (Allah) vardır ve O İlâh’ın emrine uygun olan iyidir/sevaptır; aykırı olan kötüdür/günahtır; var olan her şey de “kutsaldır”; çünkü Allah’ın yaratmasıdır.

Pekiî şeytanı nereye koyacağız?!. Şeytan, “âsî biri”, insanın âsî tarafıdır; o, insana içerden vesvese verir, insanı Allah’ın emirlerine karşı gelmeye yöneltir ve bu vesveseler de kötülük/zulm olarak dışarda şekillenir, görünür hâle gelir. Şeytan, insan iradesinde, insanların dünyasında iş görür; İlâhî İrade’ye (= Din’e/İslâm’a) uygun olmayan tercihler şeytanın yönlendirmesi ile oluşur. Şeytan bir tanrı değildir ama insanlar onu Mazdekîlik’te olduğu gibi, adına Ehrimen diyerek tanrılığa yükseltir; Ehrimen, kötülük tanrısı şeytandır.

Mazdekîlik’te, sadece iyilik Tanrısı Ahura-Mazda’ya ait olan kutsaldır; kötülük Tanrısı Ehrimen’e ait olan kutsal değildir ama Ehrimen’in de kendine ait bir “mülkü”! vardır. Bizde şeytanın böyle bir statüsü yoktur; o sadece Allah’ın emirlerine (Allah’a değil!, o da Allah’a ‘Rabbim’! diyen biridir. 15/Hicr, 36.) karşı gelen bir isyankâr ve hâindir; Allah ile çatışmaz, bizimle ve bizde çatışır, bize düşmandır; yarın Rabbimiz bize : “Ey ademoğulları! Ben, size şeytana kulluk etmeyin, o sizin için apaçık düşmandır diye uyarıda bulunmadım mı?!” diyecek. (36/Yasin, 60.)