ANLAMA

Sınır-lama, sınırlı olanın kendini başkalarından ayırması, ayırt etmesi, kendini ve ötekileri (başkalarını) ötekileştirmesidir; bu, aynı zamanda özne-nesne ayrımıdır.

İnsanî düzlemde sınırlama, ötekini anlama, ötekine de kendi gibi bir sınır koymadır. Böyle bakarsak, anlama da bir sınırlamadır; sınırı ne kadar “geniş” tutarsak, anlamamız o kadar genişler.

Anlama, nesne olanı (anladığımız şeyi ya da kişiyi) özne kılma, “kendimiz” kılmadır. Anlama, önce dışsallaştırma olarak başlasa da, anladıkça bu dışsallaştırma içselleştirmeye (doğru) döner. Birini ne kadar iyi anlarsak, âdeta “o oluruz”, onun gibi düşünür, onun gibi davranırız, onu üzmeyiz.

Anlama, sınırsızlığa doğru bir yolculuktur; anlaması (anlayışı) kıt olanların, sınırı da “kıt” (dar) olur.

Anlama, anlayanın ve anlaşılanın sınırına bağlı olarak şekillenir.

En sınırsız anlama, Tanrı’ya aittir. Tanrı, bütün sınırlıları yaratandır.

Tanrı, tüm sınırlıları “anladığı” gibi Kendini de “anlar”. 

Anlama, Tanrı’ya yakınlaştıkça artar.

Tanrı’ya uzak olanların anlaması kıttır.

Anlamın tümü, ki buna Hikmet denir, Tanrı’ya aittir; Tanrı, El-Hakîm’dir; çünkü O’na herhangi bir sınır konamaz.

Bizim tüm anlamalarımız sınırlıdır.

Kendini “allâme-i cihan” görenler, tanrılığa soyunmuşlardır.

Anlamayı ‘anlak’tan türetirsek, zihne ya da beyne karşılık gelir ama anlak, düşünme, akıl yürütme, yargılama, çıkarsama, anımsama gibi tüm yetileri kapsar ve ruh dahil tüm vücuda yayılmıştır. Böyle geniş bakarsak, bilmeyi zihne ya da beyne; anlamayı zihni ya da beyni de içine alan tüm benliğe yaymak mümkündür.

Anlama, bilmeden çook daha değerli bişeydir.

Böyle baktığımızda, ârifin “Tanrı’m beni Bir Tek Sen anladın!. (Başka kimse beni anlayamadı.)” sözünü de anlamış oluruz.

Anlamayı böyle bir bağlamda insanlar için kullandığımızda da, “Beni bir sen anladın ama yanlış anladın.” deriz; çünkü bir kimse, başka bir kimseyi tam anlayamaz; hiç kimse, bir başka kimse olamaz (belki gibi olabilir).

Her insan özeldir; Tanrı ise “Çoook daha Özel, Samed ve Ehad.”