CONATUS

Conatus, bir Spinoza kavramı. Anlamı : Var kalma için, içimize yerleştirilmiş güç. Bu gücü, tehlikelerden kaçınmak, daha rahat (= konforlu) bir hayat yaşamak için kullanırız. Her varlıkta (= doğada) bu güç vardır. Doğa (= Tanrı. Ona göre Doğa = Tanrı'dır.), bizi bazen tehlikeli (= dezavantajlı), bazen güvenli (= avantajlı) durumlarla karşı karşıya bırakır. İnsan, tehlikeli (= dezavantajlı) durumları bertaraf ederek, güvenli (= avantajlı) durumları çoğaltmayı arzular; bu sayede de gelişir, mükemmelleşir. Buna Darwin, evrim der. Onun evrimi de, hayatta kalmaya (= doğal seleksiyona) dayanır. 

Ben, maddî, fiziksel ve türsel evrime inanmam; ama ma'nevî (= düşünsel ve ruhsal) evrime (= kemâle) de soğuk bakmam. Burada bize verilen bu süre (= ömür), bu tür bir evrim (= kemâl) içindir. Kimi (= çoğu insan), bu süreyi hebâ (= zâyii) ederek geri düşer; kimi, yerinde sayar, bi adım bile “ilerleyemez”; kimi de bu süreyi kemâl peşinde koşarak (= insan-ı kâmil olma yolunda ilerleyerek) iyi değerlendirir.

Bu süreyi kemâl peşinde koşarak (= insan-ı kâmil olma yolunda ilerleyerek) iyi değerlendirenler için, ötede çook daha iyi (= mükemmel) bir hayat vardır; onlar, öyle olduğuna inanırlar.

Diğerleri ise, evrimi, şekilsel (= şeklî hayvandan = maymundan insana geçiş olarak) anlarlar. Esas evrim, ma’nevîdir; ahlâkî eylemlerimizle, sâlih amellerimizle Efendimiz gibi, insan-ı kâmil olmaya, Rabbe yakın durmaya çalışmada = taqvâ sahibi olmadadır. İçimize konan (= yerleştirilen) bu conatus, sadece buradaki hayat için değildir. Spinoza, onu bura (= bu dünya) ile sınırlar.

Zorluklarla mücadele, sadece burada/ki hayatta kalmak için değil, hayatı kemâle taşımak içindir. Bu gücü, burada rantabl (= verimli) kullanamayanlar için “daha rahat” bir hayat (= cennet) hayaldir.