MÂHİYET

Mâhiyet, bişeyin içidir, içinde ne olduğunun, o şeyin ne-den oluştuğunun bilinmesidir; o şeyin dışında olan, o şeye ait değildir, o şeyden başkadır.

Her şey O’dur, dersek; O şey’in içi-dışı birdir ve O şey’den gayri bişey yoktur, demiş oluruz; oysa biz, O şey’den gayri bişey yok, demiyoruz; O şey’den gayri = başka bir ilâh yok = Lâ ilâhe illâ-l Allah, diyoruz. O’nun dışında (biz dahil) çook şey var, ama hiçbir ilâh yok.

Şerh

“O şeyin dışında olan, o şeye ait değildir, o şeyden başkadır.” cümlesi şerhe muhtaç.

Bu cümle, bizim düzeyimizde kurulmuş bir cümledir; Tanrı’nın düzeyinde değil.

“Tanrı’nın dışında” olanlar da Tanrı’nındır = LeHü-l Mülk, ama onlar tanrı = ilâh değildirler.