4 TERİM

Tam, Tüm, Bütün ve Her.

Bu kelimeler mantık terimleridir; anlamları özel ve genel (tikel ve tümel) kullanımlarına göre değişir. Tikel varlıklar için Tam: Eksiksiz bütün. Tüm: Parçalanmamış bütün ama onda bizim bilmediğimiz ya da fark etmediğimiz çook küçük bir parça eksik olabilir. Tam = Tüm?!. Bütün: Eksiği olmayan tam ama bütünü tam bilirsek?! Her’in tek başına tikeli yoktur. Tümel (çok olan ve genel olan) varlıklar için Tam: Bir kümenin, makinanın eksiksiz tüm elemanları/parçaları; ‘sınıfımız tamdı.’ gibi. Makinadaki ve sınıftaki parça/sayı, azala da bilir arta da bilir. Tüm: Bir şeyin, varlığın tamamı; tüm paramı harcadım. Üç kuruşum kalmış olabilir, genelleme yapmış olabilirim. Tüm evren hareket halindedir. Evrenin içindeki biri, bir taş vb. ölü/cansız, hareketsiz olabilir.  Bütün: En geniş genelleme için kullanılır. Bütün insanlar ölümlüdür. Ölmeyen insan olmaz ama bu ölüm, buradaki hayat için geçerlidir. Bütün insanlar iki ayaklıdır ama tek ayağı, üç ayağı olan insanlar da olur/olabilir. Her: İstisnasız herkes, her şey. Allah dışında her şey yaratılmıştır. Her’in istisnası hiçbirşeydir ve yoktur. Her’den biri/bişeyi alırsak, her bir şey, her bir kişi deriz; hiç bir şeyi alamazsak, o şey tamdır.

Allah dışında (Allah hariç), (başka) hiçbir ilâh yoktur. Allah dışında (Allah hariç), kendini ilâh sanan/kabul eden her ilâh gerçekte ilâh değildir. İlâhlığı Allah’tan hiç bir kimse, hiç bir şey alamaz; aldığını zanneder ama er ya da geç yanıldığını anlar.

Kendini ilâh sananlar, ilâh kabul edenler, er ya da geç, zorunlu ya da gönüllü (tav’an ve kerhen) kendilerini yaratan Allah’ı ilâh kabul etmek zorundadır.