NESNELLİK veya GERÇEKLİK

Bunu kısaca üç aşamada ele alacağım.

Bir sözün olgusal/nesnel karşılığını, iki şekilde anlamak lâzımdır diye düşünüyorum. 1) Fizikî karşılık. 2) Zihnî karşılık. Söz, her iki durumsal karşılık için de kullanılır ama her söz, her iki olguya (= bulguya) karşılık gelmez. Olguyu, pozitivist anlamda (olguculuk anlamında) kullanmadım; vâkıa, oluş, gerçekleşme, olma, bulunma, anlamında kullandım. Zihindeki gerçekleşmeler (= düşünmeler, düşünceler) soyut = zihinsel olgulardır; onların her zaman fizîkî bir karşılıkları bulunmaz; bu, 1. (birinci) aşamadır.

Bu iddiamı (savımı), Kur'ân’da geçen iki hususla temellendirmek istiyorum. İlki : Zıhar. Nedir zıhar? Kişinin, eşinin sırtını annesinin sırtına benzetmesi ve eşine : artık sen benim annem gibisin, demesi. Söz (= deme/söyleme), her zaman olgusal bir gerçeklik oluşturmaz. İkinci husus da, evlâtlıklarla evlenme (meselesi). Zeyd b. Harîse, Efendimizin evlâtlığı; Zeyneb binti Cahş da Zeyd’in hanımı/karısı ve Efendimizin hala kızı. Zeyneb, bişekilde Zeyd’den boşanıyor ve Efendimizle evleniyor. O gün de bugün de, insanlar Muhammed, evlâtlığının hanımıyla evlendi, diye söyleniyorlar!. Kitâb, evlâtlığı söze değil, olguya bağlı görüyor ve olguyu esas alıyor.

Söz, her zaman olguya karşılık gelmez; her zaman olmasa da bazen, havada kalan söz/ler söylenebilir.

2. ve 3. Aşama :

İkinci durum/aşama, sözün, bizzat/motomot gerçekliğe (olgusallığa) uygunluğunun aşamasıdır; buna “doğruluk” diyebiliriz. Bir de bu durumun üçüncü aşaması var ki, buna da hakikat diyeceğiz.

İkinci aşama, (bir tür) dışsal gerçekliğin (= realitenin) zihinsel gerçekliğe (onun ifadesi olan söze) uyması iken; üçüncü aşama, bu uygunluğun “ANA ESÂSA” karşılık gelmesi, uygun düşmesidir. Kitâb, bu üçüncü aşama için : “attığın zaman, (hakikatte) sen atmadın, Allah attı. = “ve mâ rameyte iz rameyte velâkin-ellahe ramâ” (8/17.) der.

Bu aşamalar (= 1, 2 ve 3) neyi gösterir?!.

Bence,

1. Aşama, câhil Mü’min’in,

2. Aşama, âlim Mü’min’in,

3. Aşama, hakîkî Mü’min’in durumunu.