DİJİTAL ÇAĞ, ...

Dijital Çağ, İnsan Krizi ve Çözüm Önerileri

1. Giriş

Bugünün dünyasında insanlar ve toplum, dijitalleşme, post-modern kültür, seküler eğitim ve kapitalist-finansal sistemler tarafından şekillendiriliyor. Bu etkiler, haz ve hız çağını besleyerek vicdan ve ahlâkın geri planda kalmasına yol açıyor. Yapay zekâ (YZ) sistemleri bu sürecin bir parçası olarak insanları hız ve haz üzerinden yönlendiriyor.

2. İnsan ve Yapay Zekâ İlişkisi

• YZ, insan düşüncesini taklit eden ama düşünemeyen bir yapıdır.

• Düşünemeyen insanlar YZ çıktılarını düşünce zanneder, ve bunlar tehlikeli olabilir.

• Zuboff’a göre şirketler bu konuda ahlâkî sorumluluk taşımaz, devletler ve hukuk da sınırlıdır.

• İnsan, teknoloji ve kapitalizm karşısında giderek daha çok makineleşebilir, robotlaşabilir.

3. Devletler, Şirketler ve Güç Dengesizliği

• Global şirketler devletleri fiilen sarsıyor.

• Artık hukuk, devletlerin kontrolünden çıkarak şirket ve algoritmaların etkisi altına giriyor.

• Çıkar, güç ve rekabet, modern toplumda hak ve vicdanın yerine geçiyor.

• İnsanlar bir ölçüde Hobbes’un “doğa durumuna” geri dönebilir; her birey kendi çıkarı için mücadele eder hâle geldi.

4. Modern İnsan Krizinin Semptomları

• Bilgi şüpheye dayalı ve subjektif, doğrular artık bağlayıcı değil.

• Vicdan ölü veya uyutulmuş durumda.

• Haz ve hız çağın trendleri olarak davranışları yönlendiriyor.

• Dijital, post-modern kültür, seküler eğitim ve finans-kapital bu süreci hızlandırıyor.

5. Çözüm Önerileri

• Yavaşlamak : derin okuma, düşünme, nefis muhasebesi = farkındalığı.

• Haz yerine anlam : amaç, değer, sorumluluk ve ilişki odaklı yaşam.

• Vicdanın uyanması : adalet, empati ve hesap verebilirlik.

• İlişkileri derinleştirmek : dostluk, güven, sadakat, paylaşım.

• Dijital oruç : ekran detoksu ve bilinçli teknoloji kullanımı.

• Sadeleşme : ekonomik ve tüketim bağımlılıklardan kurtulma.

• Teknoloji ile bilinçli yaşam : YZ hız ve bilgi aracı, insan ise anlam ve etik sorumluluk sahibi.

• Anlamlı bir hikâye kurmak : bireysel ve toplumsal anlam yaratma.

• Kalbe dönmek : insanın özü ve vicdanını güçlendirmek.

• Sorumluluk devrimi : bireysel ve kolektif sorumlulukla ahlâk ve vicdanı yeniden hayata geçirmek.

6. İlahi Perspektif (Bakara 30–39)

• İnsan, halife olarak sorumlulukla yaratıldı.

• Bilgi ve akıl ile donatıldı.

• İnsan, hâlâ seçim özgürlüğüne sahip: çıkar ve haz tuzaklarını aşabilir.

• Vicdan, sorumluluk ve ibadet yolu kurtuluşu sağlar.

İnsan, bu âyetlerden hareketle YZ, kapitalizm ve hız çağında hâlâ halife rolünü üstlenebilir. Umutlar tükenmedi ama azaldı.