MANİFESTO

Mekke’nin İlk Döneminde 10 Sûrelik Manifesto : Sosyo-Ekonomik ve Siyasal Dönüşüm

Giriş

Kur’ân’ın nüzul sırasına baktığımızda, tertip sırasındaki son on sûrenin —Fâtihâ ve Nasr hariç— ilk otuz içinde yer aldığını görürüz : Tebbet, Kevser, Maûn, Kâfirûn, Fil, Felak, Nâs, İhlâs, Kureyş. Bu sûrelere Fâtihâ da eklendiğinde, Mekke’nin erken döneminde ortaya konmuş bütünlüklü bir toplumsal-siyasal manifesto ile karşılaşırız.

Bu makale, söz konusu sûrelerin birleşik mesajının Mekke’nin sosyo-ekonomik ve siyasal yapısına karşı nasıl bir dönüşüm önerdiğini incelemektedir. Temel çerçeve, Kelime-i Şehâdet’in içerdiği Tevhîdî siyaset anlayışıdır.

1. Mekke’nin Sosyo-Ekonomik ve Siyasal Arka Planı

Sûrelerin indiği dönemde Mekke’nin karakteri şu şekilde özetlenebilir :

- Ticaret aristokrasisine dayalı oligark bir yapı.

- Servet birikimi ve ekonomik gücün merkezî değer haline gelmesi.

- Yetim, yoksul ve kimsesizlerin sahipsizliği; toplumsal dayanışmanın zayıflığı.

- Kabile bağının (= kavmiyetçiliğin) ahlâkî otoritenin yerini alması.

- Kâbe'nin, hem ticarî hem de siyasal olarak araçsallaştırılması.

- Çoktanrıcı dinî yapının, ahlâkî keyfîliğe (göreliliğe) kapı aralaması.

Kur’ân’ın ilk dönemi, işte bu düzene karşı radikal bir sosyo-ekonomik ve ahlâkî eleştiri getirir.

2. Sûrelerin Ortak Manifestosu

Aşağıda, sûrelerin temel mesajları ve bu mesajların yansıttığı dönüşüm hedefleri ele alınmaktadır.

2.1. Fâtihâ : Yeni Düzenin Anayasası

Fâtihâ, Kelime-i Şehâdet’in ve Kur'an'ın özü niteliğindedir :  

“Lâ ilâhe illa-l Allah” → yalnız Allah’ın otorite olduğu,  

“Muhammedu’r-Resûlullah” → bu dönüşümü taşıyan Elçinin Hz. Muhammed (s.a.v.) olduğu,

Egemenlik (Melîkiyet) Allah’a izafe edilerek Mekke aristokrasisinin meşrûiyeti sorgulanır. “Hidâyet talebi” toplumsal âdaletin zemini haline gelir.

 2.2. Maûn : Sosyal Âdaletin Dinle Özdeşliği

Yetimi iten, yoksulu doyurmayan kimseler, -- namaz kılsalar bile -- “dinin yalanlayıcıları” olarak gösterilir. Din, ritüellerle değil sosyal âdaletle tanımlanır. Mekke düzeninin ahlâkî çürümüşlüğü, yozlaşmışlığı ifşa edilir.

2.3. Kureyş : Ekonomik Tevhîde Çağrı

Kureyş’in kış ve yaz ticaret seferlerindeki güvenliği, doğrudan ilâhî korumaya bağlanır. Buna karşılık beklenen davranış : Şükür, âdalet ve paylaşımdır. Böylece ekonomik imtiyazların kutsallaştırılması reddedilir.

2.4. Kâfirûn : Ahlâkî ve Siyasal Bağımsızlık Beyannamesi

“Sizin dininiz size, Benim dinim Bana” ifadesi, tavizsiz bir duruştur. Yeni topluluğun kimliği, pazarlıklar, koalisyonlar ve işbirliği ile değil, ilkelerle belirlenir. Bu, siyasal bağımsızlığın ilânıdır.

2.5. İhlâs : Tevhîdin Ahlâkî Sabiti

Allah’ın birliği ve samediyeti vurgulanır. Böylece insanları baskılayan, manipüle eden, ezen ara güçlerin (putlar, geleneksel otoriteler) otoritesi çöker. Tevhîd, hem inanç hem toplumsal eşitlik ilkesi hâline gelir.

2.6. Felak ve Nâs : Toplumsal ve Psikolojik Korunma

Felak sûresi dış tehditleri (karanlık, haset, büyü),

Nâs sûresi iç tehditleri (vesvese, yönlendirici otoriteler) konu edinir.

Bu iki sûre, yeni topluluğu korkunun, manipülasyonun ve psikolojik baskının kuşatmasından kurtarır. Ruhsal özgürlük, toplumsal özgürlüğün temelidir, der.

2.7. Fil : Tarihî Meşrûiyetin Hatırlatılması

Fil olayı üzerinden Mekke’nin korunmuşluğu hatırlatılır. Meşrûiyetin kaynağı aristokrasi değil, Allah’tır, denir. Zulüm düzenlerinin yıkılabilirliği vurgulanır.

2.8. Tebbet : Oligark Düzenin Çöküşü

Ebû Leheb, dönemin ekonomik-güç temelli insan tipini sembolize eder. Onun helâki, tüm bir düzenin kaçınılmaz çöküşü olarak sunulur. Bu, manifestonun devrimci yönünü teşkil eder.

2.9. Kevser : Rahmet Ekonomisi ve Yeni Toplum

“Kevser”, bolluk ve bereketi ifade eder. Yeni toplumun ekonomik paradigması, korku ve kıtlığa değil, paylaşım ve berekete dayanır. Bu, bir umut ve inşâ vizyonudur.

3. Manifestonun Üç Temel Dönüşüm Hedefi

3.1. Tevhîd Temelli Siyasetin Yeniden Kuruluşu

Bu, Kelime-i Şehâdet’in iki kanadı üzerinden :

- Otorite tekelinin Allah’a verilmesi,

- Elçinin bu dönüşümün yürütücüsü olması amacıyla siyasal ve ahlâkî otorite yeniden tanımlanır.

3.2. Ekonomik Âdalet ve Sosyal Sorumluluk

Maûn, Kureyş ve Kevser sûreleri birlikte :

- servet tekellerinin sorgulanması,

- yetim ve yoksulun (= müstez'afların) korunması,

- paylaşım ve bereket ekonomisinin yaygınlaştırılması, gibi temel ilkelere vurgu yapılır.

3.3. Ahlâkî ve Psikolojik Özgürleşme

Kâfirûn, İhlâs, Felak ve Nâs sûreleri :

- manipülatif otoritelerden arınmayı,

- korkudan bağımsızlaşmayı,

- Tevhîde dayalı kimlik inşasını hedefler.

Sonuç

İlk 30’da yer alan bu dokuz, Fâtiha ile birlikte on sûre, Mekke’nin erken döneminde Kur’ân’ın ortaya koyduğu bütüncül bir sosyo-ekonomik ve siyasal dönüşümün manifestosudur.

Bu manifesto :

Tevhîd ile siyasal meşruiyeti yeniden tanımlar,  

Paylaşım ve âdalet ile ekonomik düzeni dönüştürür,  

Özgürlük ile bireyi ve toplumu korur,  

Kevser ile yeni bir rahmet ve bereket toplumunun inşasını hedefler.

Bu bütün, Kelime-i Şehâdet’in rehberliğinde kurulmuş kapsamlı bir değişimin programıdır.

…

Siz bu sûreleri niçin okuyorsunuz?!.