İSLÂM'I ÇAĞA TAŞIMAK

Modern Sünnet Rehberi – Tedricî Özgürleşme Planı

               (Sosyal Adâlet Bağlamında)

İslâm’ın en temel ilkesi Tevhîd (Tek İlâh’a kulluk) ile başlar. Bunun için de “onurlu insan” gerekir. İslâm, insan onuruna Tevhîd’den daha öncelikli bir yer verir ve her insanı tek tek muhatap alır. Yaratma da böyle bir anlayışla gerçekleşir; her yaratılan insan, muhatap alınmış bir varlıktır ve her şartta onurunu koruması gerekir. Kitâb ve gönderilen Elçiler, ‘bu insan’ içindir.

Din, Kitâb ve Sünnettir. Kitâb, ana ve evrensel ahlâkî ilkeleri koyar. Sünnet, bu ilkelerin pratiğidir; Efendimizin Sünneti, yaşadığı çağın pratiğidir. Bizler de Efendimizin Sünnetini model alarak dini, yani dinin ana/evrensel ahlâkî ilkelerini, kendi çağımıza ve şartlarımıza taşımakla mükellefiz.

Temel olan, ana/evrensel ahlâkî ilkeleri koyan Kitâb’tır. Elçilerin bu alanda yetkileri yoktur. (Bknz. Necm, 3-4.) Onlar bu ilkeleri yaşadıkları dönemin şartlarına uygularlar. Temel ilke değişmez; bu ilkelerin uygulama biçimi yani Sünnet/sünnete dönüşmüş hâli değişebilir; fakat öz ve ruh, temel ana/evrensel ahlâkî ilkelere aykırı olamaz, onlarla çelişemez.

Bizler bu temel ilkeleri kendi çağımıza taşıdığımızda da kendi sünnetimizi oluşturmuş oluruz. Bu yüzden yukarıda Sünnet’i iki şekilde (S/sünnet) yazdım. Büyük S ile yazılan Sünnet, Efendimizin Sünneti; küçük s ile yazılan sünnet de bizim sünnetimizdir.

1. İlke Katmanı (Sabit)

Bu katman Kitâb/Allah tarafından belirlenir:

İnsan onuru

Adalet ve fırsat eşitliği

Hak ve özgürlük

Merhamet ve toplumsal sorumluluk

2. Bağlam Katmanı (Analiz)

Ekonomik baskı: Düşük ücret, uzun çalışma saatleri, borç ve faiz döngüsü.

Sosyal baskı: Toplumsal normlar, sınıf veya cinsiyet ayrımcılığı.

Zihinsel baskı: Kendi fikirlerini özgürce ifade edememe, bilinçli seçim yapamama.

3. Araç Katmanı (Taktiksel Uygulama)

Günah işleyen, köle azat etsin → Borçluya veya ezilene destek: faizsiz kredi = karz-ı hasen, sosyal yardım, burs, mikrofinans, vb.

Fidye / zekât ile azat → Sosyal güvenlik ve temel hizmet: sağlık, eğitim, çocuk ve kadın hakları programları.

Tedricî azat → Sistematik reform: asgari ücret düzenlemesi, sendikal haklar, iş güvencesi, vergi adaleti.

Aile hakları → İşçi ve aile haklarını koruma: çocuk işçiliğini yasaklama, evlilik ve aile destek mekanizmaları.

Toplumsal bilinçlendirme → Eğitim ve farkındalık: medya kampanyaları, hak bilinci eğitimleri, toplumsal aktivizm.

4. Strateji Katmanı (Uzun Vadeli Plan)

İlkeyi koru: İnsan onuru ve adalet temel rehberdir.

Bağlamı analiz et: Hangi alanlar risk altında, kimler etkileniyor?!.

Araçları bağlama göre uygula: Ekonomik destek, sosyal haklar, eğitim ve farkındalık.

Tedricî ilerle: Ani veya ezici değişim yerine kademeli değişim.

Hedefi kontrol et: Özgürlük ve adaletin gerçekten sağlanıp sağlanmadığını takip et.

5. Örnek Günlük Uygulama Adımları

Birey düzeyinde: Borçlarını yönet; faizsiz mekanizmalar ara; insanlara kendi zihinsel bağımsızlıklarını ve onurlu olduklarını fark ettir; eğitim, kültür ve farkındalık çalışmaları yap.

Toplum düzeyinde: Sosyal yardım programları, mikrofinans sistemleri, işçi hakları savunusu gibi farkındalık kampanyaları düzenle.

Devlet ve kurum düzeyinde: Asgari ücret politikaları, vergi adâleti, eğitim, sağlık ve güvenlik politikalarını, borç ve kredi düzenlemelerini tanı ve alternatifler ara.

6. Tarihsel Bağlam ve Dersler

Peygamberler, kendi toplumlarında kölelik-cariyelik, içki, kumar ve faiz gibi insan onuruna ters uygulamalara karşı tedricî bir strateji uyguladılar. Önce insanları (özellikle mazlum-müstezafları = köle ve cariyeleri) tanıdılar, iyi muamele edilmesini sağladılar, sonra evlendirdiler, köle azat etme uygulamaları ve bunları "ibadetlere yedirerek"  (= şu günahın kefareti şu kadar köle azat etmek; şu ibâdette şu kusuru/hatayı yapmak, şu kadar köleyi özgürlüğüne kavuşturmak, gibi) kademeli dönüşümü başlattılar. Tam olarak kaldırılmasına ömürleri yetmedi; sonraki dönemlerde kılıf değiştirerek kölelik geri döndü.

Bugün hukuki olarak kölelik ve cariyelik yok, ancak fiilen modern varyantları mevcut :

Uzun saatler çalışıp geçinemeyenler,

Borç ve faiz batağında ezilenler,

Eşlerini veya çocuklarını “cariye gibi” görenler.

İçki, kumar ve faiz hâlâ yürürlükte olan ve insan onuruna zarar veren uygulamalar, değil midir?!.

Din, onurlu insanların işidir. “Onursuz insanlar”, onurlarının kırıldığını fark etmeden dine dönemezler. Bu acı gerçek, metni rijit ve keskin kılabilir.

7. Rehberin Özeti

Sünnette ilke sabit, uygulama bağlama (= içinde yaşanılan dönemin şartlarına) göredir.

Tedricî değişim, küçük adımlarla kalıcı dönüşüme doğru olmalıdır.

Ekonomik, sosyal ve zihinsel alanlarda özgürleşme esastır.

Amaç: İnsan onuru ve adaletin her düzeyde yaşatılması ve Tevhîd’in benimsenmesidir; çünkü şirk düzeni insan onuruna zarar verir.

Esas Sünnet: Geçmişi aynen kopyalamak değil; temel ilkeler ışığındadoğru strateji ve taktikle dini çağımıza taşımaktır.