AKLIN YOLU

Aklın yolu gerçekten bir mi?!.

Bu soru, bütün akıllar aynı şekilde mi çalışır?, sorusu ile irtibatlı. 

Batı (= Aristo) aklında (= mantığında), tüm akıllar aynı çalışır. Her akıl, bir (her) şeye aynı şekilde doğru veya yanlış (iyi veya kötü, güzel veya çirkin) der. Oysa, o şeyin doğruluğunu veya yanlışlığını (iyiliğini veya kötülüğünü, güzelliğini veya çirkinliğini) sadece akıl = mantık belirlemez, o şeyin içinde bulunduğu diğer şartlar da belirler.

Böyle bakarsak, çoklu akıllardan (= çoklu veya fuzyy/bulanık mantıktan) söz edebiliriz. Daha düne kadar (hâlâ!) (pozitivist) bilim, ikili (siyah-beyaz) Aristo aklına (= 0-1, var-yok mantığına) yaslanmış/dayanmıştı; son yıllarda (kısmen) bilimde akıllar (= bilime mantıksal yaklaşımlar) çoğaldı; bilim, çok boyutlu (= inter-disipliner) hâle geldi. (Gelmeye başladı mı?!. Ben bilimden uzaklaşalı 10 yıl oldu.)

Her yerden her yere veya bir yere; bir yerden her yere gidilebilir; önemli olan, “gideceğimiz yeri” bilmemizdir. İllâki birileri bize, ‘gideceğin yere, şuradan değil buradan gideceksin’! derse, o yolda bize, bizim fark edemeyeceğimiz tuzaklar kurabilir veya o yol üzerinde kendine rant alanları oluşturabilir; dikkat!.

Elbet, aklımızı kimseye kiraya vermeyelim, ama onu yapıcı eleştiriye de hiçbir zaman kapatmayalım. İyice düşünüp-taşındıktan sonra da doğru bildiğimizi yapalım. “... onlara danış, karar verdiğinde = o işi, o şekilde yapmaya azmettiğinde de Allah’a tevekkül et! (= yap!)...” (3/159) Akıl, akıldan üstündür; sadece kendi aklına güvenme!...

Unutmayalım!, bu, Peygambere yapılan bir tavsiye.

Ortak akıl, istişare; ortak aklın ortak kararı da azmdir/karardır. Böyle bir kararda sonuç yanlış/menfî bile olsa, günah yok!.

Ne büyük nimet!. Şükrolsun.