MANZARA

Manzaranın iki anlamı var : Gözün gördüğü görüntü. ve Hâl, durum vaziyet. Bu kısa not, bu iki anlamı birleştirmeye gayret edecek. Manzaranın kökü, nazar (bakış); nazariye (teorya, teori) de aynı kökten türer.

Görüntü, bakış açısıyla alâkalı. Yataydan ve dikeyden bakınca ve açıyı genişlettikçe, gördüğümüz görüntü/manzara değişir...

Ormanın içinde/ki bir ağaca bakmakla, ormana bakmak aynı değildir. At gözlüğü ile (tek bir yönden ve dar açıdan) bir manzaraya bakmakla, 360° = her yönden bakmak aynı değildir...

Kıbleye yönelme, yatay açıyla herkesin aynı yere, aynı yöne bakmasıdır; Kâbe’yi merkeze alınca (= Kâbe’den bakınca) bu açıların toplamı 360°'dir; ama bu açılar da yataydır. Açıyı (bakış açısını) dikey kılmak için, “yükselmek!” gerekir. Aşağıdan yukarıya dikey bakış, açıyı genişletir; yukardan aşağıya dikey bakış, aşağıdakileri “küçültür”!. (Bu bakışı kibirle karıştırmayalım!.) Yükselmek de ma’neviyatla mümkündür; ilim, iman ve salih amel, kişiyi ma’nen yükseltir ve kişideki kibri kırar. İlimsiz ve imansız maddiyat, dünyaya çakılı kalış (ehlede ilel arz, 7/176) ve aldanış demekken; ilimle desteklenen iman (= salih amel ve ma’neviyat), aklen/fikren ve ruhen ötelere dalış ve yükseliş demektir. 

İnsan, ara ara da olsa bu dalışları (yükselişleri) yapmalı, “yukardan”! (semâdan) dünyaya bakmalı. (Bu harika deneyimi ilk uçak yolculuğumda fark ettim; daha sonraki uçak yolculuklarımda, dünya gözümde küçüldü...) 

Bizler, din dahil, genelde her şeye (şeylere) yatay bakarız, dikey bakışı ıskalarız; aslında din bize daha çok dikey ve bütüncül bakışı önerir; parçalarda kaybolmayın ama parçaları da ihmal etmeyin; parçaları bütünleştirin, onları birbirine bağlayın, “büyük resmi görün” ve olabildiğince manzaranızı büyütün” der. Akıl zaten bu işe yarar. Akıl, önce, şeyler/eşyalar arasında bağ kurarak insana yatay bakış imkânı verir; sonra da bu bakışı dikeye çevirerek insanı yükseltir, yüceltir. Dikey bakış, yatay bakışla uyumlu olursa, akıl iman eder ve kalp devreye girer...

Her şeye olduğu gibi dine de parçalı ve yatay bakıyoruz; bütüncül ve dikey bakamıyoruz. Hâl böyle olunca da “dinin parçalarını”! din sanıyoruz.

Manzara-i umûmiyemiz bence bundan ibaret!.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

İHÂNET

İhânet : Verilen sözde durmamak. Arkadan vurmak. Vefâsız davranmak. Aldatmak. Hâinlik etmek... Ticarette. Siyasette. İnsanî ilişkilerde. Evlilikte ve Dinde... Dindeki ihânet, bütün alanları kapsar. Din, ticarette de siyasette de insanî ilişkilerde de hâinliği sevmez, istemez, hoş görmez. Mü’min, hiç kimseye (elinden geldiği, gücünün yettiği müddetçe) hâinlik (ihânet) etmez. Ederse, kendini (hâşâ)! Allah’a ihânet etmiş sayar. “Ey İman edenler! Allah’a ve Rasûlüne ihânet etmeyin = lâ tehūnû-Allaha ver Rasûl); (böyle yaparsanız), bile bile size verilen emânetlere de hâinlik etmiş olursunuz.” (8/27.) Çünkü Allah da Rasûlü de hâinleri sevmez. Çünkü Allah da Rasûlü de kimseye hâinlik etmez; O’nlar da Mü’min’dir, (Biri, El-Mü’min) Güvenilir’dir. Mü’min, Mü’min’e (El-Mü’min’e) güvenir = ihânet etmez. Mü’min, mü’mine ihânet etmez; ederse, hemen telâfî eder, özür (af) diler. Aslında mü’min, hiç kimseye ihânet etmez; ederse, rahat etmez, edemez. O, güvenilir biridir. Öyle olduğu için, El-Mü'm
Devamı

KELİME/KELÂM & KAVL/SÖZ

Kelime, harflerden oluşan anlamlı bütün, sözcük; kelm, yara, kesik. Kelâm, kelimelerin anlamlı ifâdeye, cümleye dönüşmesi. Kavl, ifâde, konuşma, beyân/beyânât, söz. Harflerin tek başına bir anlamı yoktur; onları en az iki kişi bir araya getirerek bir  anlam verir. O ile L, bir araya gelerek OL ve LO! olur. OL, anlamlı iken; LO, argoda seslenme demektir. ÖL ve LÖ de benzerdir. OLUŞ, ÖLÜŞ, ÖLÜM, LÖK  KÖK gibi... kelimeler, bir gramer düzeni içinde ve belli bir toplumsal oydaşma/konsessüs ile, dildeki (ve cümlerdeki) anlamlarına, yerlerine kavuşurlar. Mevcut oydaşma/konsessüs bozulur da yeni bir oydaşma/konsessüse karar verilirse; bu, yeni bir dil demek olur; dillerin farklılığı bunu gösterir. Kelâm = kelimeler, bir tür paroller/parolalardır. İlâhî kelâm, ilk etapta Allah ile Elçi (Elçiler = Cebrâil ve Peygamber) arasındaki parole/parola; sonra da biz insanlar arasındaki paroladır. Bizler, Allah ile Elçi (Elçiler = Cebrâil ve Peygamber) arasındaki parole/parolayı bilemeyiz, çözemeyiz, bu
Devamı

HADİS & SÜNNET

Hadis kelimesinin etimolojik kökü HDS (= حدث). Yaşanan olay, hâdise ve o olayın haberini vermek, demek. Sünnet kelimesinin etimolojik kökü ise, SNN veya (= سنة/ سن). Kanun, yasa, gelenek, cârî = yüyürlükteki uygulama demek. Her iki kelime de Efendimize nisbet edildiğinde, Hadis, Efendimizin yaşadığı olaylar karşısındaki tepkisine (= açıklamalarına); Sünnet ise uygulamalarına karşılık gelir; her ikisi de bağlayıcıdır. Hadis kelimesi Kur'ân’da, “hadîs-i Mûsâ, ahsen-ül hadîs, hadîs-ül cünûd, hâze-l hadîs” ve emir kalıbında (= fehaddis = anlat!) şeklinde kullanılır. Sünnet kelimesi ise, sünen ve sünnetullah şeklinde geçer. Hadisi daha çok “teorik ve söz”; Sünneti de daha çok “uygulama ve amel” şeklinde anlamak da mümkündür. Elbette Kur'ân, Efendimizin hayatı ile hayat bulmuştur. Efendimiz, Kur'ân’ı hem konuşarak açıklamış, hem de uygulayarak = yaşayarak hayat/ın/a aktarmıştır. Efendimizin yaşantısından önce, Ona Kur'ân inmeden önce de (cahiliyede de, daha önce de) yaşayan b
Devamı